Mapa web
Youtube
Instagram
Campus UNED

Jesús Manuel García amosou a purga de docentes masóns do noroeste galego á cruda e contundente luz da documentación histórica

2 de julio de 2020

O director de UNED Ourense presentou no Liceo o seu terceiro libro de investigación patrocinado polo Instituto de Estudios Masónicos de Galicia

OURENSE, 2 de xullo de 2020.-No Liceo de Ourense celebrouse o acto de presentación do libro Docentes e masóns. Depuracións e represión no noroeste de Galicia tras o golpe franquista, cuxo autor é Jesús Manuel García Díaz, director de UNED Ourense. O traballo foi editado por Masónica Edicións e promovido polo Instituto de Estudos Masónicos de Galicia ( IEMG). García Díaz agradeceu ao Instituto a organización do acto e á directiva do Liceo o dispor do Salón Nobre para esta presentación á que asistiron preto dunha trintena de interesados nesta cuestión histórica. O doutor García Díaz foi moi claro advertindo ao modo latino: Quod non est in actis, non est in mundo, é dicir , do que non hai probas non se pode falar con rigor. E sinalou que todo o que ía expoñer ten rigor pois se apoia en centos de documentos. Anunciou que este estudo aborda a purga física e administrativa de media ducia de mestres, algúns masones e outros que foron acusados de tales aínda que ao final do proceso depurador demostrouse que non foran masóns. E todos eles exerceron o maxisterio na provincia da Coruña.

O autor da investigación salientou que para entender tal depuración é necesario ver que é o que a provocou: o odio dos sublevados a todo o republicano. Por iso expuxo as liñas mestras da escola republicana, que apostaba pola gratuidade e obrigatoriedade do Ensino Primario, que pasaba a ser un servizo público. Unha escola que adoptou as Misións Pedagóxicas, que era a última achega institucionista ás actividades educativas do Estado, e que derivaban do espírito da Institución Libre de Ensino ( ILE). “A República quería transmitir a idea dunha España viva que miraba ao futuro, baseada no modelo de construción nacional de Ortega e Gasset, quen concibía a nación como o traballo que entre todos os cidadáns había que sacar adiante”, dixo García Díaz. Aquela escola laica enfrontaba a dúas mentalidades opostas, unha, a do democrático e laicista liberalismo radical e outra, a do clerical, católico e caciquil conservadurismo. Relatou o director de UNED Ourense como no Goberno Provisional da Segunda República polo menos seis dos seus ministros eran masones. “Ser masón era un problema, pero non menos certo é que a estes mestres coruñeses castigoullos por algo máis, non só por ser ou parecer masóns, é dicir, por ser republicanos de esquerdas. A documentación consultada dá luz aos momentos que viviron todos eses educadores encartados por un réxime que pretendía borrar todo signo republicano”, sinalou García.

O autor do libro deu tamén as liñas da escola franquista, completamente oposta á republicana na que se daba máis prioridade aos contidos ideolóxicas antes que aos pedagóxicos. Tiñan preferencia os contidos patrióticos e relixiosos. “O novo goberno adoutrinaría aos escolares nas vellas ideas do Antigo Réxime”, indicou. 

A Coruña era o foco republicano máis importante de Galicia e tamén foi unha referencia fóra das fronteiras galegas por ter un Concello moi influente, con prestixio liberal e progresista. O republicanismo coruñés era anticlerical. Nesta cidade desde 1931 aquel ambiente liberal provocou a aparición da Coalición Rexional de Dereitas Democráticas. A dereita católica púxose en marcha cando viu que a política republicana apostaba por separar os asuntos do Estado e os da Igrexa. Nesta cidade, manifestou o relator, hai unha tradición masónica que se remonta ao século XVIII grazas á influencia do porto da capital. Os asistentes puideron ver ordenadas as logias que había na Coruña, Ferrol, Santiago, Padrón, A Proba ou Betanzos. Coa chegada ao poder dos sublevados, a represión instaurouse en España, pois Franco institucionalizou a vinganza para os vencidos e inoculó os novos ideais ao pobo grazas a unha potente propaganda de modo que castigando calquera disidencia buscábase expandir o franquismo onde non cabían quen tivera responsabilidades republicanas. “Franco estableceu o terror de Estado contra os seus inimigos de esquerda para manterse no poder”, sinala García, e desde o verán de 1936 houbo mestres executados nas primeiras semanas de loita.

O autor do libro explicou dun modo visual e didáctico como funcionaba o aparello depurador do Maxisterio poñendo fin a “un repaso superficial de leste o meu terceiro libro en cuxas páxinas hai luz para seguir avanzando, coñecendo, crecendo intelectualmente lonxe de pareceres, impresións, verdades alternativas que nun mar de confusión suprema transpórtannos como sociedade ao delirio máis insoportable”. Jesús Manuel García non desperdiciou a oportunidade de mencionar o lema da UNED, “Universidade _engadiu_cuxa representación institucional teño a gran honra e felicidade de desempeñar nesta provincia, e que reza así: Omnibus mobilibus mobilior sapientia, noutras palabras, a sabedoría move máis que todas as cousas que se moven”. O director de UNED Ourense insiste sempre en actuar con rigor fronte á banalidade no traballo de cada un, “onde non debe ter cabida o conformismo nin o acomodamiento senón a actividade constante regada con creatividade”, comenta. Co autor do libro estiveron na mesa o presidente do Instituto de Estudos Masónicos de Galicia, Ricardo Aldao, que presentou o acto, e o profesor Alfonso Cid Sabucedo, prologuista do libro, que introduciu o acto cuns apuntamentos sobre os tempos previos a 1931 e a represión que supuxo para os mestres o franquismo, chegando mesmo a referirse á Transición. O aplauso que selou o acto deu paso á firma de exemplares, na que participaron varios estudantes de Historia en Ourense que están a facer o seu Traballo Fin de Grao na Uvigo sobre a depuración dos mestres. García Díaz animounos a seguir coas súas investigacións e a voar alto.

Este libro de nova aparición poderá consultarse, entre outras bibliotecas universitarias, na Biblioteca Central da UNED, á que xa foi enviado e en cuxas baldas están catalogados os dous traballos anteriores do doutor García Díaz, un dedicado a reconstruír a historia da Praza de San Martiño fronte á Catedral auriense, e o outro, que recibiu o Premio Luís Tilve 2017 de investigación e divulgación histórica, que aborda a depuración de máis de 2.000 mestres na provincia da Coruña.

Texto: UNED Ourense

Fotos: Xesús Fariñas / Francisco J. Quintas

Comunicación

Carretera de Vigo Torres do Pino  s/n Baixo 32001 Ourense - . Tel. 988371444 info@ourense.uned.es