A Biblioteca ou unha viaxe ao corazón da UNED

5 de diciembre de 2022

A Biblioteca da Sede Central da UNED baseou a súa política e a súa planificación estratéxica nos conceptos da excelencia e oriéntase cara á cultura da calidade, centradas no Modelo EFQM (European Foundation for Quality Management), obtendo, ao longo das últimas décadas, diversas distincións e premios como o Selo de Excelencia 400+, seis premios do Consello Social da UNED, o 1er Premio de Igualdade Pilar Cavestany Bastida da UNED e o XI Premio Nacional SEDIC á Calidade e Innovación.

OURENSE, 5 de decembro de 2022. Hoxe ímonos a coñecer un lugar importante na vida de toda universidade: a Biblioteca Central da UNED. En 2022 cúmprense 50 anos do nacemento da UNED. Un concepto novo de Universidade cuxo obxectivo era achegar a educación superior a núcleos de poboación onde esta non chegaba. E este obxectivo, o de chegar todos os recunchos e dar servizo alá onde estea o estudante, marcou tamén a organización dos servizos bibliotecarios, existindo dúas realidades netamente diferenciadas no que ao servizo de biblioteca refírese: as Bibliotecas da Sede Central e as Bibliotecas dos Centros Asociados.

A primeira presta servizo á Sede Central da universidade, sendo principalmente unha biblioteca de investigación para o Persoal Docente e Investigador, e as segundas maioritariamente aos estudantes do propio Centro Asociado ao que pertencen, como a Biblioteca Xeración Perdida, en UNED Ourense, que ten uns fondos próximos aos 20.000 libros e documentos que poden utilizar todos os estudantes aquí matriculados, para enriquecer as súas materias en cada un dos graos ou mestrados nos que están matriculados. Desde esta biblioteca pódese solicitar libros á central para satisfacer calquera petición máis esixente que se faga desde este servizo dispoñible en UNED Ourense.

Un dos pasillos de estanterías da Biblioteca Xeración Perdida, en UNED Ourense.

Historia da Biblioteca da Sede Central da UNED

Aspecto exterior da Biblioteca Central da UNED.

Tras a creación da UNED en 1972, a universidade habilitou un orzamento para a adquisición de fondos bibliográficos que xestionan os propios Departamentos das Facultades e Escolas. A partir 1985 a UNED dótase do primeiro persoal de bibliotecarios profesionais e vai centralizando a colección, pero non é ata 1994 cando se produce o verdadeiro salto cualitativo coa inauguración do novo edificio que albergaría a Biblioteca Central e que supuxo un notable incremento do espazo dispoñible e un respaldo definitivo a unha dirección e política bibliotecaria unificadas. Ademais, conta cunha biblioteca no edificio da Facultade de Educación, que alberga fondos bibliográficos relativos a esta materia, a Psicoloxía e Enxeñería. O Instituto Universitario Gutiérrez Mellado ten tamén unha pequena biblioteca con fondos especializados en paz, seguridade e defensa.

O espazo interno da Biblioteca Central da UNED ofrece este aspecto desde a súa última planta.

A evolución da Biblioteca da UNED cara a un modelo híbrido -dixital e impreso- e a implantación do Espazo Europeo de Educación Superior (EEES) redefine e reflíctese nos Estatutos da UNED, a Biblioteca da Sede Central como un “Centro de Recursos para a aprendizaxe, a docencia, a Investigación, a formación continua e as actividades relacionadas co funcionamento da Universidade no seu conxunto (CRAI)”. A Biblioteca da Sede Central ha baseado a súa política e a súa planificación estratéxica nos conceptos da excelencia e oriéntase cara á cultura da calidade, baseadas no Modelo EFQM (European Foundation for Quality Management), obtendo, ao longo das últimas décadas, diversas distincións e premios como o Selo de Excelencia 400+, seis premios do Consello Social da UNED, o 1er Premio de Igualdade Pilar Cavestany Bastida da UNED e o XI Premio Nacional SEDIC á Calidade e Innovación. Nos seus estantes gárdase a produción científica dos numerosos equipos de investigadores da nosa universidade.

A Biblioteca colabora co Programa de Estudos en Centros Penais, un programa da UNED de apoio á poboación recluída para o incremento do seu nivel formativo e cultural, que funciona desde hai máis de 35 anos. A través do servizo de Préstamo Interbibliotecario, a Biblioteca proporciona o préstamo gratuíto de documentos orixinais ou reproducións a estudantes en situación de privación de liberdade, permitindo así o acceso a distancia dos fondos das Bibliotecas da Sede Central.

Outra perspectiva deste gran contedor de información situado no Paseo Senda del Rey, en plena Cidade Universitaria de Madrid.

A Biblioteca da UNED foi pioneira ao participar na alfabetización dixital dos estudantes da nosa Universidade, seguindo a metodoloxía do ensino a distancia, coa implantación de cursos de Competencias Informacionales -a maioría con créditos ECTs e nalgúns casos con materias completas integradas nos programas-, nos estudos oficiais de grao e posgrao. Consolidouse, ademais, como colaboradora esencial no apoio ao persoal docente e investigador, salientando polo seu asesoramento personalizado para a xestión de solicitudes de acreditacións e sexenios de investigación e para a publicación académica, converténdose nun aliado fundamental da comunidade universitaria.

Desde a Biblioteca xestiónase o repositorio institucional e-SpacioUNED e o repositorio de datos de investigación, así como as revistas académicas dixitais que publican as Facultades e Departamentos da universidade.

Cooperación

Os Centros Asociados á UNED están repartidos por toda a xeografía española e nalgúns países no estranxeiro. Todos contan con servizo bibliotecario de diferente dimensión, en relación coa do seu propio Centro. Estas Bibliotecas non dependen orgánica ou funcionalmente da Biblioteca da Sede Central, senón do Centro ao que pertencen. Con todo, esta é a cabeceira dun potente sistema en rede que comparte a mesma plataforma de servizos bibliotecarios e pon á súa disposición todos os recursos electrónicos subscritos, así como o préstamo interbibliotecario da súa colección ás Bibliotecas dos Centros, de maneira que os usuarios teñen á súa disposición un fondo de máis dun millón e medio de documentos.

Desde a planta baixa, leste é o aspecto que ofrece a cuberta do inmoble.

Coleccións

Na actualidade, a Biblioteca da Sede Central conta con máis de 450.000 documentos (monografías impresas, audiovisuais e material non librario), aínda que o conxunto das bibliotecas do sistema dispón de 1.495.200. Como parte dos obxectivos destes dous últimos anos púxose o acento na ampliación das coleccións de recursos electrónicos en diferentes áreas do coñecemento, con contidos especializados de apoio á docencia e á investigación e que dan acceso a unha gran cantidade de recursos de información dixitais, mediante autenticación no Campus virtual, a todos os estudantes e persoal da universidade, calquera que sexa a súa localización. Esta colección dixital está integrada por máis de 430.000 libros electrónicos, 37.000 publicacións periódicas electrónicas e preto de 70 bases de datos subscritas.

O repositorio institucional alberga 27.200 obxectos dixitais, 5.300 teses de doutoramento, das que 2.300 están dixitalizadas. Tamén conta con fondos impresos de valor histórico e documental, como a Biblioteca Asín Palacios-Jaime Oliver Asín, o legado de ambos os dous arabistas doado á UNED en 1996, que consta de publicacións especializadas no mundo islámico, manuscritos e libros impresos dos séculos XVI ao XVIII, e as bibliotecas persoais dos catedráticos de Dereito Penal Cuello Calón e Rodríguez Devesa. Especialmente relevante é a colección do Proxecto Manes, iniciado en 1992, que integra manuais escolares impresos en España, Portugal e Latinoamérica desde 1808 a 1990 e que participan do proxecto europeo GLOTREC e a Docimoteca, unha colección de tests, escalas, baterías, inventarios e cuestionarios utilizados para a avaliación, intervención ou tratamento nas áreas da Psicoloxía e a Psicopedagoxía constituída en 2006.

A Biblioteca Central da UNED está incluida no proxecto 1001 Libraries to see before you die, integrado en la International Federation of Library Associations and Institutions (IFLA).

ENTREVISTA

Isabel Calzas, directora da Biblioteca da UNED: "A colección impresa e audiovisual conta con preto de medio millón de exemplares, pero incluíndo a dos Centros Asociados amplíase ata 1,5 millóns de exemplares"

Isabel Calzas dirixe a Biblioteca Central da UNED desde o ano 2012.

Desde o ano 2012, Isabel Calzas está á fronte desta gran biblioteca universitaria. Licenciada en Historia Antiga pola Universidade Complutense de Madrid e diplomada en Anticuariado pola Escola de Arte e Antigüidades de Madrid, ocupou diferentes postos na área de tecnoloxías, normalización, planificación e calidade na Biblioteca da UNED. Isabel Calzas dirixe a Biblioteca Central da UNED desde o ano 2012.

-En que momento se atopa a Biblioteca da UNED?

-Como as demáis bibliotecas universitarias, estamos nun momento de transformación, no que os procesos que apuntaban antes da pandemia aceleráronse ou consolidado. Os peches e os cambios que se puxeron en marcha tiveron un impacto significativo e diverso nas bibliotecas, incluíndo a reconsideración de paradigmas aceptados desde hai moito tempo. Demos rápida resposta ás necesidades dos usuarios traballando a distancia, potenciando os recursos electrónicos e prestando servizos de atención en liña. Os retos que temos que afrontar están relacionados coa recuperación dun número adecuado de efectivos que perdemos nos últimos anos; a configuración do espazo que se axuste mellor ás necesidades actuais dos servizos e que se baseen sobre todo na actividade que require o usuario; o incremento dos custos das subscricións ás revistas académicas e o apoio ao movemento de Ciencia Aberta; a transformación dixital de procesos e servizos, así como manter e profundar a cooperación cos nosos socios tradicionais, as bibliotecas dos Centros Asociados e as demais bibliotecas universitarias coas que mantemos redes de colaboración e apoio mutuo.

-Como está este centro en canto a doazóns de libros e documentos?

-A nosa Biblioteca recibiu importantes doazóns e legados bibliográficos, como a Biblioteca Asín Palacios, de estudos árabes, ou as dos profesores Cuello Calón e Rodríguez Devesa especializadas en Dereito Penal. Tamén recibimos importantes doazóns dos profesores da UNED, entre as que podemos citar a Simón Marchán Fiz, José Romera Castillo ou Francisco Samaranch.

-De que fondo dispón?

-A colección impresa e audiovisual conta con preto de medio millón de exemplares, pero incluíndo as dos Centros Asociados amplíase ata 1,5 millóns de exemplares. Actualmente orientámonos cara á compra e subscrición de recursos electrónicos, para chegar dunha forma máis ampla a unha comunidade tan dispersa territorialmente como a nosa. Contamos con 430.000 libros electrónicos e preto de 40.000 revistas electrónicas, ademais de 63 bases de datos.

-Que servizos ofrece?

-Os tradicionais de adquisición e circulación das coleccións, préstamo interbibliotecario, información bibliográfica, lectura en sala e espazos para investigadores e traballo en grupo e outros servizos enfocados ao apoio aos estudantes, como a xestión da bibliografía recomendada e a oferta dun completo programa de formación en competencias dixitais.

-Como axuda ao investigador?

-Ao PDI ofrecémoslle servizos moi especializados para a súa carreira académica e os seus proxectos de investigación:

Publicación dixital das revistas científicas da UNED.
Publicación en aberto no repositorio e-Spacio UNED e de datos en aberto no repositorio de datos que temos en virtude da nosa pertenza ao Consorcio Madroño e en cumprimento dos mandatos da Comisión Europea.
Asesoramento nos procesos de acreditación e sexenios.
Xestión do portal de investigación que sairá en produción nas próximas semanas e que visibiliza a publicacións e posicionamento da investigación da UNED.
Validación da publicación en revistas de editores académicos comerciais das APCs que ten asignadas a nosa universidade nos acordos transformativos que asinou CRUE con Elsevier, Springer Nature, Wiley e ACS.
Obtención de documentos doutras bibliotecas a través do servizo de préstamo interbibliotecario.

UNED Ourense