Mapa web
Youtube
Instagram
Campus UNED

A adhesión de España, Portugal e Grecia á CEE centrou as primeiras sesións das Xornadas "Europa e as transicións ibéricas" organizadas pola UNED e a Uvigo

9 de marzo de 2020

A decana de Historia da Uvigo, Susana Reboreda, agradeceu a colaboración veterana da UNED e o seu director, Jesús Manuel García, animou aos estudantes a investigar e a seguiren crecendo intelectualmente "lonxe de pareceres, impresións, verdades alternativas e outras trapalladas que nun océano de confusión suprema nos levan como sociedade ao delirio máis insoportable"

OURENSE, 9 de marzo de 2020.- A UNED e a  Uvigo inauguraron na tarde deste luns as Xornadas de Historia Contemporánea e do tempo presente este ano dedicadas a Europa e as transicións ibéricas. No acto de apertura estaban a decana da Facultade de Historia da Universidade de Vigo, Susana Reboreda Morillo e o director da sede da Universidade Nacional de Educación a Distancia en Ourense, Jesús Manuel García Díaz, estando tamén presente o director das xornadas, Julio Prada Rodríguez.

O director da UNED celebrou a veterana colaboración que nestas xornadas préstanse ambas as universidades presentes en Ourense, “unha colaboración que se mantén e manterá”, sinalou García Díaz. Do mesmo xeito que o ano pasado, non deixou de mencionar a preocupación que representa o mundo  posmoderno co adeus á verdade e a primacía das interpretacións: “Así pois, busquemos sempre a verdade, os feitos, o dato, a pesar da tormenta, porque estamos na Universidade.  Chomski diría que o investigador científico é gardián da verdade, posición desde a que pode xulgar as mentiras dos demais. Non fabrica unha verdade alternativa,  unha posverdade, como no caso  Trump. Temos por diante unhas horas para descubrir feitos do noso pasado recente que nos darán luz sobre a época estudada. Luz para seguir avanzando, coñecendo, en definitiva, crecendo intelectualmente lonxe de pareceres, impresións, verdades alternativas e outras trapalladas que nun océano de confusión suprema lévannos como sociedade ao delirio máis insoportable.  Sapere  aude!”, díxolles, animándoos a saber.

Susana Reboreda agradeceu a asistencia do público, formado preferentemente por alumnos de Historia, uns oitenta. “Estas actividades  vos  fornecen non  voso  coñecemento”, sinalou, lembrándolles que este tipo de xornadas bríndanlles outra perspectiva diferente á ordinaria cos manuais habituais, ademais de “poder  atisbar parte  desa investigación” feita polos relatores, todos eles recoñecidos historiadores. Reboreda agradeceu o traballo da organización así como a colaboración da UNED, que se mantén nesta cita desde hai doce anos.

 O director das xornadas, Julio Prada Rodríguez, tamén agradeceu a matriculación de tantos estudantes nesta proposta que conta cunha experiencia de doce anos, tempo no que pasaron de denominarse Xornadas de Historiografía e Mundo Actual a chamarse Xornadas de Historia Contemporánea e do tempo presente.

Abriu o programa de conferencias Ángeles González Fernández, catedrática de Historia Contemporánea da Universidade de Sevilla. O seu tema de disertación titúlase: A estraña parella, Portugal e España no proceso negociador á CEE. A relatora contou a desconfianza mutua reinante tanto en España como en Portugal, o que fixo que este último país mirase máis cara a fóra por temor a ser diluído en España. E en España a elite mostraba desdén cara ao país veciño.

Tras a firma dos Tratados de Roma en 1957, no ano 1962 razóns económicas, sinalou González Fernández, impulsaron a España e a Portugal a buscar por separado un achegamento á CEE. O Informe  Biekenbach, daquel ano, establecía que unha condición indispensable para ingresar era ter un réxime democrático. Ambos os países seguirían camiños bifurcados, pois mentres Portugal miraba ás súas colonias iso contrasta coa apertura de España ao mundo a partir de 1957, coa chegada dos tecnócratas.

Coa enfermidade grave e morte de Salazar, en 170 sucédelle á fronte do Consello de Ministros Marcelino Caetano, que ocupará o posto desde 1968 ata 1974. “Caetano admiraba aos tecnócratas españois, era amigo de Laureano López Rodó” e no seu país aparecerá unha nova xeración de tecnócratas.

En 1970 houbo un intento de achegamento entre ambos os países para establecer unha zona libre de cambio na Península. Portugal asinou coa CEE un acordo de libre comercio e no Cumio de París aprobouse a chamada Política Global Mediterránea, cuxo problema, dixo a relatora, era que concibía o Mediterráneo como un todo único sen atender ás particularidades, polo que perdeu viabilidade en 1974. Ese foi o ano da Revolución dos Caraveis, sobre a que Mario Soares dixera algo pero non lle creron. Por iso é polo que dita revolución pillase por sorpresa á diplomacia norteamericana e europea.

O 24 de xullo de 1974 produciuse en Grecia o colapso da ditadura dos coroneis, acontecementos ambos os percibidos en Bruxelas con preocupación. Abríase a posibilidade de aumentar o número de estados membros da CEE, pero esta vivía un momento delicado pola crise do petróleo e polas manobras británicas para que se negociase o seu tratado de adhesión.

Atenas pediu en xuño de 1975 ingresar na CEE. Portugal estaba a gozar do seu Verán Quente tras a revolución e a CEE era para o país un tema secundario.

En xaneiro de 1976 a CEE propuxo a  preadhesión de Grecia e en xullo produciuse o inicio formal de negociación entre Atenas e Bruxelas. En marzo dese ano, en Portugal Mario Soares participa no Cume do Porto de partidos socialistas “e deixa atrás a súa postura  neutralista e terceiromundista nas relacións internacionais”, expuxo Ángeles González. Portugal accedería á adhesión co obxectivo de adiantarse a España e viaxará polas capitais europeas pedindo activar as negociacións e evitar o emparellamento con España. A CEE respondeu a Lisboa. O certo é, segundo dixo a relatora, que a adhesión de Portugal non entusiasmaba a Bruxelas, que lle ofrece un estatuto intermedio entre asociado e adherido. Portugal respondeu que ou todo ou nada, o que fixo que Bruxelas expuxese a estratexia para seguir.  Jenkins, presidente da Comisión Europea, falaba do contexto ibérico, fórmula para aludir a que toda oferta realizada a Portugal debía ser extensiva a España, no seu momento. Argumentábase que Portugal e Grecia non terían que supoñer un problema dada a súa pouca poboación, menos que España. Atenas consideraba que un estado asociado supoñería a estabilidade da democracia #ante o crecemento das esquerdas. En maio de 1977 deuse prioridade á entrada de Grecia. Naquel entón desde Lisboa argumentábase que España aínda non era unha democracia, polo que se consideraba a  inconveniencia dunha  iberianización do proceso.

Doutra banda, España contaba cunha administración moi profesionalizada. En xullo de 1977 produciuse o traslado a Bruxelas da solicitude formal de adhesión. As vantaxes para España, como sinalou a relatora, eran a lentitude das negociacións de Bruxelas con Atenas, a severa crise económica que vivía Portugal, a inestabilidade política de Lisboa e o persoal administrativo española que era moi profesional.

Madrid estableceu unha estratexia que consistiu no achegamento a Lisboa para preparar unha negociación conxunta. Así Adolfo Suárez visitaba en 1976 a Mario Soares e en novembro de 1977 quedaba rubricado o Tratado de Amizade e Cooperación entre ambos os países.

Todo iso produciu reaccións. Lisboa rexeitaba unha  sincronización do calendario de admisión con outro candidato. Houbo un achegamento de Lisboa cara a Atenas co obxectivo de non sincronizar a negociación con España. Por outra banda, en Grecia había presións para ingresar na CEE. Todo iso era visto con reserva e alarma desde Madrid cara o feito de que unha entrada de Grecia facilitase a de Portugal obstaculizando a de España.

A finais de 1978 o Consello de Ministros da CEE aprobou o parecer da Comisión para a adhesión española. Na primavera de 1979 Francia  osbtruyó a negociación de España polo que a esta non quedou outra opción que practicar a política do esperar e ver. Corría 1980 e o presidente galo,  Valéry  Giscard d'Estaing ofreceu un discurso no que reclamaba unha revisión da Política Agraria Común. A Francia preocupáballe España polo seu nivel, que era maior que o dos outros dous candidatos.

En 1983 Felipe González e Mario Soares coincidiron en ter unha reunión conxunta e redactar unha carta a Bruxelas. Dous anos máis tarde foi asinado o Tratado de Adhesión de España o 12 de xuño de 1985 no Salón de Columnas do Palacio Real de Madrid para entrar en vigor o 1 de xaneiro de 1986. Esta incorporación realizouse ao mesmo tempo que a de Portugal.

Os actores rexionais e locais

Pola súa banda, o profesor Luís  Domíguez Castro, sinalou que os gobernos non centrais de España e Portugal aproveitaron as xanelas de oportunidade política da emerxencia rexional, a chegada da democracia e a adhesión ás Comunidades Europeas para desenvolver “unha interesante  paradiplomacia de resultados desiguais, e sempre condicionada pola actuación e as competencias dos gobernos nacionais. Galicia e Norte de Portugal, cos seus ‘cumes rexionais  gallaecienses’ emulando aos cumes ibéricos, a principios dos oitenta, marcaron a pauta”. Estremadura, Castela e León,  Alentejo e a rexión Centro de Portugal tamén tiveron o seu dinamismo _explicou Domínguez- pero non antes de 1990. Os municipios, os empresarios e as universidades tamén participaron desta  paradiplomacia transfronteiriza.

O relator sinalou, ademais, que o proceso de integración europea “foi pilotado polos Estados-Nación, desde as súas orixes ata o presente. Isto é un feito historicamente incuestionable. Con todo, tamén o é que os gobernos non centrais, sexan de ámbito rexional ou municipal, estiveron presentes no proceso con maior ou menor intensidade segundo o marco competencial dos diferentes Estados-Nación que foron conformando as Comunidades Europeas”. España e Portugal viviron procesos paralelos de aproximación e adhesión á unificación europea, derivados da súa tardía incorporación como consecuencia dos seus respectivos réximes políticos, incompatibles cos valores inspiradores das Comunidades ata os coetáneos procesos de transición democrática vividos nos dous Estados ibéricos. Luís Domínguez salienta tres xanelas de oportunidade política que permiten entender mellor o papel dos actores rexionais e locais de España e Portugal nos anos previos e inmediatamente posteriores á adhesión ás Comunidades Europeas: “a emerxencia dos poderes rexionais, a aproximación a Europa e a construción dun espazo público democrático en ambos os países

Carretera de Vigo Torres do Pino  s/n Baixo 32001 Ourense - . Tel. 988371444 info@ourense.uned.es